نقش ترکیبات اشتقاقی مثنوی در آفرینش قافیه از منظر سبک شناسی

  مولوی یکی از قلّه‌های ادب پارسی است که در کنارمعناگرایی،گاه گاه جلوه‌های زبانی در شعرش جلوه‌گر می‌شود.  این شاعر توانمند، جهت زیبا و شیوا ساختن صورت سخنش، شگردهای متنوّعی به کار می‌بندد. یکی از تکنیک‌های مولوی در انعطاف بخشی به صورت کلام، ابداع ترکیب‌های نو و اشتقاقی در مکان قافیه است. اندیشمندان و محققان مثنوی بیشتر به وجوه معنایی شعر مولوی پرداخته‌اند. در مورد نقش ترکیبات اشتقاقی در آفرینش قافیه در مثنوی تاکنون اثری شایسته چهره ننموده است. در این مقاله، به این جنبه از سخن مولوی پرداخته شود. مولانا در جایگاه قافیه به صورت وافر از ترکیب استفاده کرده است. برانگیختن توجّه مخاطب به صورت کلام، نگارگری در عرصة سخن، آهنگین‌کردن کلام و انباشت جای خالی قافیه از مهم‌ترین انگیزه‌های مولوی در به‌کارگیری این تکینک است. بازتاب نقش ترکیبات در خلق قافیه تحت عنوان‌هایی چون‌: ترکیبات ونددار، ترکیبات شبه‌وند‌دار، صفات فاعلی مرکب مرخّم، ترکیبات وصفی، ترکیبات مصدری و کلمات پیوندی بررسی و تحلیل شده‌اند. تجلّی ترکیبات اشتقاقی در جایگاه قافیه علاوه بر بلیغ ساختن صورت کلام مولوی موجب ایجاد تشخّص سبکی برای سخن او شده است، به گونه ای که سخن او را می‌توان از معاصرانش متمایز کرد.